Heikese kerk

wandelingen & reisgidsen? Ook in Tilburg! Wordt gratis lid >

Vliegtickets

Ontdek

GRATIS GIDS

De Sint-Dionysiuskerk in de volksmond bekend als de Heikese kerk om verwarring met de gelijknamige kerk in de buurtschap Goirke te voorkomen. De Heikese kerk is gewijd aan de heilige Dionysius en bevindt zich aan de Stadhuisstraat 6, op de plaats van de oorspronkelijke parochiekerk van Tilburg in het centrum van de stad. Sinds 1970 is de Heikese kerk de kerk van de parochie Allerheiligst Sacrament en Binnenstad Tilburg. De naam Heikese kerk verwijst naar de herdgang 't Heike ten zuiden van het centrum, waar zich een schuurkerk bevond die als parochiekerk de voorganger was van de huidige kerk.

Van de oudste geschiedenis van de Tilburgse parochie is weinig bekend. Er bestond een parochie West-Tilburg die ongeveer betrekking had op het huidige Tilburg. Op 18 januari 1232 schonk Hertog Hendrik I van Brabant de patronaatsrechten van deze kerk aan de Abdij van Tongerlo. Vermoedelijk is de keuze voor Dionysius als patroonheilige van nog oudere datum en wijst mogelijk op Karolingische oorsprong. Vóór de vestiging van de Brabantse invloed namelijk was er sprake van een aantal wereldlijke heren, vaak met de naam Giselbert van Tilburg, die het patronaatsrecht in handen hadden.

In 1242 wordt melding gemaakt van Frater Johannes, persona de Westilborch, de oudst bekende pastoor van West-Tilburg. De eerst bekende Norbertijner pastoor was Rutger van Holten, die vermeld werd in 1502. Voor die tijd was West-Tilburg waarschijnlijk vooral een bron van inkomsten voor de abdij. Rutger van Holten heeft een lijst gemaakt van de rechten en verplichtingen van de parochie. In de daaropvolgende jaren werd de band tussen de abdij en de parochie sterker. Er ontstonden banden met Tilburgse families als Back en Mutsaers. Met name Dionysius Mutsaers moet hier worden genoemd. Ook Gisbertus Mutsaers (1598-1668) en Nicolaas Mutsaers (1530-1608) bekleedden hoge functies bij de Norbertijnen. De Norbertijnse pastoors trachtten de idealen van de contrareformatie door te voeren in de parochie. De pastorie was op het goed Moerenburg gevestigd. Een van de Tilburgse pastoors, Augustinus Wichmans (1596-1661), werd later abt van Tongerlo.

In de jaren na 1629 werd de kerk regelmatig door de hervormden opgeëist en in 1633 gebeurde dit gewapenderhand. Doch daarna was de situatie nog jarenlang onduidelijk, totdat het retorsie-plakkaat een definitief einde aan de uitoefening der katholieke eredienst in de kerk betekende.

In 1648 werd de kerk door de hervormden gevorderd, en in 1650 betrokken de katholieken een grenskerk te Steenvoort, dat behoorde bij Poppel. Later werd de Mis opgedragen in de bijgebouwen van het Kasteel van Tilburg, in 1691 kwam er een schuurkerk in 't Heike. In 1715 kwam er eveneens een schuurkerk in Goirke en in 1797 werd de parochie gesplitst. De grenskerk bezat onder meer een kelk uit 1665 en een monstrans met opschrift Ecclesia Tilburgensis in Steenvoort anno 1661. De laatste bevindt zich tegenwoordig in de Goirkese kerk.

De hervormde gemeente was echter maar klein en niet in staat de kerk naar behoren te onderhouden. Ze werd daarom deels als raadhuis gebruikt en bevatte onder meer de brand-spuit, een raadskamer en een secretarie. De toren had een openbare functie en in 1654 heeft men van gemeentewege een klok laten gieten. Onder de toren was een cachot. De seculiere functies werden tot 1811 uitgeoefend; de toren bleef tot 1894 gemeentebezit. De kerk werd in 1823 weer aan de katholieken overgedragen.

In 1801 werden de rechten van de Abdij van Tongerlo op het patronaat van de Tilburgse parochies door de apostolisch vicaris van 's-Hertogenbosch als vervallen beschouwd. Op 24 april 1832 stierf de laatste Norbertijner pastoor in de persoon van Evermodus Duchamps. Hij werd opgevolgd door Joannes Zwijsen die in 1853 aartsbisschop van Utrecht werd. Ook de latere bisschop van 's-Hertogenbosch, Wilhelmus Marinus Bekkers, is in 1956 nog pastoor van de Heikese parochie geweest.

Deel op Facebook >
Heikese kerk op de kaart >

Ontdekken In de buurt

Paleis-Raadhuis

Het Paleis-Raadhuis in Tilburg is een voormalig paleis en onderdeel van het tegenwoordige gemeentehuis van de gemeente Tilburg. Het toenmalige paleis is gebouwd in opdracht van koning Willem II der Nederlanden, die zelf de eerste steen legd...

Oliehandel Van Vollenhoven en Smulders

Dit voormalige kantoor met inrijpoort werd in 1900 in pure Art Nouveau stijl gebouwd naar ontwerp van de Tilburgse architect Jan van der Valk (1873-1961). De huidige ingang links van de gevel vervangt de oude inrijpoort.

Emmapassage

De Emmapassage is een opmerkelijke overdekte winkelstraat midden in het centrum van Tilburg en vormt een verbinding tussen het Stadhuisplein en Piusplein. In de Emmapassage zitten ruim 20 speciaalzaken die samen een leuke winkelervaring gev...

De Spaarbank

De Spaarbank werd in 1910 gebouwd als bankgebouw met bovenwoning. Het ligt op de hoek van een vijfsprong. Het pand werd ontworpen door C.F. van Hoof in opdracht van het bestuur voor de Vereniging Tilburgse Spaarbank.

Pieter Vreedeplein

Het Pieter Vreedeplein ligt in het hart van de stad. Prachtige woningen, winkels en voorzieningen zoals een bioscoop en casino maken van het gebied een ideale locatie voor winkelen en uitgaan.

Sociëteitsgebouw Nieuwe Koninklijke Harmonie

Dit pand in eclectische stijl werd in 1877 / 1878 gebouwd als Sociëteit (koffiehuis) voor de Nieuwe Koninklijke Harmonie. Het ontwerp uit 1876 was van architect Fremau. In 1906 werden het hoofdgebouw en de concertzaal verbouwd naar een ontw...