Tolhuis

Toon op kaart

Reisgids +

Het Tolhuis te Gouda is gelegen op een strategische plek waar Hollandse IJssel en Gouwe samenvloeien.

Al in 1389 was er sprake van een 'Tollenhuuse' gelegen aan de westzijde van de Haven te Gouda. Omdat de scheepvaartverbinding tussen de zuidelijke en de noordelijke steden in Holland via Gouda plaatsvond was de tolheffing een lucratieve aangelegenheid. De stad Gouda heeft zich dan ook lang verzet tegen andere en snellere verbindingen, omdat daarmee een belangrijke bron van inkomsten zou komen te vervallen. Niet alleen de tolgelden waren hierbij van belang, maar ook de bestedingen van de schippers tijdens de lange wachttijden in de stad. Het kasteel van Gouda (afgebroken in 1577) gelegen aan de oostzijde van de Haven zorgde voor de noodzakelijke bescherming van het tolhuis. In 1550 werd het Tolhuis aanzienlijk uitgebreid. Op aandringen van Willem van Oranje werd in 1577 de Mallegatsluis gebouwd, waardoor de oorlogsschepen sneller in staat waren Gouda te passeren. Gouda wist ook nu weer te bedingen, dat de koopvaarders wel verplicht bleven om via de Goudse binnenstad te varen. In 1598 verviel deze verplichting, maar voorwaarde was ook toen nog, dat schepen 36 uur voor de stad moesten liggen en er 'armengeld' moest worden betaald.

In 1615 werden ter hoogte van het Tolhuis het sluisdeuren aangebracht om het dichtslibben van de Haven tegen te gaan. Uit die tijd stamt ook de - tegen de zuidkant van het Tolhuis gebouwde -sluiswachterswoning. Het Tolhuis zelf werd in deze periode aanzienlijk gemoderniseerd, waardoor het ook voor representatieve doeleinden kon worden gebruikt. De bekende rechtsgeleerde Hugo de Groot heeft er in die tijd meerdere malen de maaltijd gebruikt. Leden van bekende Goudse regentenfamilies (onder andere van der Dussen, Slicher, de Moor van Immerzeel) hebben er de lucratieve functie van tollenaar uitgeoefend en zijn bewoner geweest van het Tolhuis. De bekende schrijfster Betje Wolff was een regelmatige gast van Bartolomeus de Moor van Immerzeel in het Tolhuis.

Na de komst van de Fransen in 1795 werden de tollen afgeschaft. Het Tolhuis werd eigendom van het rijk en verhuurd aan particulieren. De sluiswachterswoning is sedert 1832 eigendom van de stad Gouda en bleef ook bestemd voor dit doel. In 1837 verkocht het rijk de woning aan een particulier. Het Tolhuis is na die tijd door tal van bekende en minder bekende Gouwenaren bewoond geweest. In 1938 dreigde de afbraak van het Tolhuis. Acties door de bevolking van Gouda hebben die afbraak weten te voorkomen. Bij de watersnood in 1953 dreigde het hoge water juist op de plek van het Tolhuis Gouda binnen te stromen. Gouda ontkwam op het nippertje aan een grote ramp. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een omvangrijke reconstructie van de Veerstal, waarbij de Haven werd afgesloten en alleen nog maar via een duiker in verbinding staat met de IJssel.

Deel op Facebook >
Tolhuis op de kaart >

wandelingen & reisgidsen? Ook in Gouda! Wordt gratis lid >

Ontdekken In de buurt

Gouda, Zuid-Holland

't Slot

't Slot is een korenmolen gelegen aan de Punt 17 in Gouda. De molen is in 1832 gebouwd als vervanging van een eerdere achtkante stellingmolen die in 1831 door brand werd verwoest. Het is de derde molen op de plaats waar het kasteel van de H...

De Museumhaven Gouda is een ligplaats voor historische schepen in de binnenstad van Gouda. Er liggen zowel schepen van de bruine vloot, beroepsvaart met schepen die kunnen worden gecharterd, als andere historische schepen. 'Bruine vloot', o...

De Haven in Gouda is een waarschijnlijk in de 14e eeuw gegraven verbinding tussen de Hollandse IJssel en de Gouwe. Tot 1577 lag, ter bescherming van de toegang van de IJssel tot de Gouwe, op de zuidoost punt van de Haven het kasteel van ...

Het Willem Vroesenhuis is een oudemannenhuis in Gouda gesticht door Willem Willemszoon Vroesen den ouden in 1555. Het huis bevindt zich op de hoek van de Molenwerf en de Spieringstraat in de Goudse binnenstad. Willem Vroesen (Gouda, 1478...

Museum Gouda is in 1874, door onder andere de stadstekenaar J.J. Bertelman en de predikant J.N. Scheltema, opgericht als het Stedelijk Museum van Gouda. Het museum werd gevestigd in het gebouw Arti Legi op de Markt. In 1947 werd de collecti...

Het Lazaruspoortje is in 1609, waarschijnlijk door de Goudse stadsbeeldhouwer Gregorius Cool, gemaakt als toegangspoort voor het toenmalige leprozenhuis aan de Gouwe in de Nederlandse stad Gouda. De gelijkenis van de rijke man en de ar...

detail >

Reisgids +

Bezienswaardigheden in Gouda

Alles zien in Gouda

Bezienswaardigheden in Zuid-Holland

Alles zien in Zuid-Holland