Paleis Noordeinde

wandelingen & reisgidsen? Ook in Den Haag! Wordt gratis lid >

In een akte uit 1370 wordt vermoedelijk al geschreven over Noordeinde. Daarna is er weinig bekend totdat in 1512 de grafelijk ambtenaar Willem Goudt eigenaar van de terreinen blijkt te zijn. Inmiddels rijk geworden liet Goudt in 1533 een groot huis bouwen dat bekendstond onder de naam 'die huysinge van Willem Goudt'. Na diens overlijden in 1543 werd zijn weduwe eigenaresse. Die hertrouwde met de uit de Zuidelijke Nederlanden afkomstige Guillaume Le Grand. Toen het echtpaar in 1565 in financiële problemen kwam, werd het huis verkocht. Na enige tijd kwam het in handen van de heren van Brandtwijk, waarna het 'die huyse van Brandtwijck' genoemd werd.

Vanaf 1580 werd het huis verhuurd, vanaf 1591 aan Louise de Coligny, de weduwe van Willem van Oranje die op verzoek van de Staten van Holland in Den Haag was komen wonen. Het huis werd toen het in 1595 te koop werd aangeboden, gekocht door de Staten van Holland. Louise de Coligny kon er blijven wonen en deelde het met haar zoon Frederik Hendrik graaf van Nassau, de latere prins van Oranje. In 1609 werd het door de Staten-Generaal aan beiden geschonken. Het heette indertijd 'Het Oude Hof'.

Frederik Hendrik kreeg het na de dood van zijn moeder alleen in handen en liet het in 1640 verbouwen naar een ontwerp van de architecten Jacob van Campen en Pieter Post. Na zijn overlijden in 1647 kwam het in bezit van zijn zoon prins Willem II van Oranje. Zijn vader had enkele dagen voor zijn dood laten vastleggen dat Amalia van Solms, zijn echtgenote, er na zijn overlijden tot aan haar eigen dood zou mogen wonen. De kosten voor reparaties kwamen - zo had Frederik Hendrik vastgelegd - voor rekening van Willem II. Na diens dood in 1650, kwam het paleis in bezit van zijn enig kind, de latere stadhouder-koning Willem III, die acht dagen na zijn overlijden geboren werd.

Toen deze in 1702 stierf, werd Het Oude Hof onderwerp van een erfenisgeschil. Pas in 1732 werd dat beslecht en kwam het in handen van koning Frederik I van Pruisen, een kleinzoon van prins Frederik Hendrik. In 1754 verkocht zijn zoon koning Frederik de Grote het paleis aan Anna van Hannover, de weduwe van prins en stadhouder Willem IV van Oranje-Nassau. Haar zoon Willem, de latere koning Willem I, woonde er van 1792 tot 1795.

Frankrijk nam het in 1795 na de verovering van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in beslag als oorlogsbuit. Na het vertrek van de Fransen in 1813 kwam het in handen van de Nederlandse staat en in portefeuille van de Rijksgebouwendienst.

Paleis Noordeinde was van 1817 tot 1940 de residentie van de regerend vorst. Koning Willem I kreeg het in 1813 ter beschikking als winterpaleis. In 1814-1817 werd het verbouwd en uitgebreid onder leiding van eerst Adriaan Noordendorp, daarna door de architecten Zeger Reyers, Bartholomeus Ziezenis en tot slot door Jan de Greef. Het werd beschouwd als een tijdelijk onderkomen. Er waren namelijk plannen voor andere koninklijke paleizen, zowel één in Den Haag als één in Amsterdam. Door toedoen van Willem I werd dat uitgesteld en werd ter vervanging van het stadhouderlijk kwartier in het Binnenhof Het Oude Hof verbouwd. Er werden onder andere gotische elementen toegevoegd, die in 1961 werden verwijderd.

Tijdens de regeringsperiode van koning Willem II woonde zijn hofhouding in het paleis, terwijl de koning in Paleis Kneuterdijk resideerde. Zijn opvolger en zoon koning Willem III woonde er wel. Onder zijn leiding kwamen omvangrijke wijzigingen in het interieur tot stand.

In 1880 werd zijn enige dochter Wilhelmina er geboren, de latere koningin. Zij zou er na de dood van haar vader in 1890 blijven wonen met haar moeder koningin-regentes Emma en vervolgens met haar echtgenoot prins Hendrik. In 1909 werd hun enig kind Juliana in het paleis geboren. Na de Tweede Wereldoorlog keerde koningin Wilhelmina niet terug naar Paleis Noordeinde. Zij bleef voortaan in Apeldoorn in haar zomerpaleis Paleis Het Loo wonen.

In 1948 werd het paleis gedeeltelijk door brand verwoest. Daarbij bleef de kostbare Indische Zaal, een geschenk van de Indische bevolking bij het huwelijk van de koningin in 1901, intact, maar werden plafonds en decoratie van de balkonzaal, kleine en grote balzaal en de rode zaal in ernstige mate aangetast.

Van 1952 tot 1976 was in het middengebouw en in de linker achtervleugel, de koningsvleugel, het International Institute of Social Studies (ISS) en het Nuffic gevestigd. In de rechter achtervleugel waren de kantoren van de hofhouding. Koningin Juliana gaf de voorkeur aan wonen in Paleis Soestdijk in Baarn dat meer privacy bood dan het sterk verouderde Noordeinde midden in een drukke binnenstad.

In 1969 werd bekendgemaakt dat Beatrix na haar troonsbestijging er haar werkpaleis wilde vestigen. Daarop zocht het ISS naar een ander onderkomen dat in 1976 werd gevonden. Een jaar later werd begonnen met een grootscheepse restauratie om het voor Beatrix geschikt te maken. In 1984 werd het werkpaleis op Prinsjesdag officieel in gebruik genomen.

Deel op Facebook >
Paleis Noordeinde op de kaart >

Ontdekken In de buurt

Gevangenpoort

De Gevangenpoort is een middeleeuwse gevangenis in Den Haag. Sinds 1882 is in het gebouw een museum gevestigd. De gevangenpoort ligt dicht bij het Binnenhof en de Hofvijver. Achter de poort ligt wat in Den Haag nu de "Plaats" wordt genoemd....

Galerij Prins Willem V

In 1774 bracht stadhouder Willem V de belangrijkste schilderijen van zijn collectie bijeen in dit gebouw, dat bestaat uit een grote ruimte. Deze schilderijengalerij was op drie dagen in de week geopend voor publiek. Ten tijde van de Bata...

Lange Voorhout

De eerste bebouwing aan het Lange Voorhout verscheen rond het begin van de 15e eeuw. In 1404 schonk Margaretha van Kleef grond aan de Orde der Dominicanen om er een klooster te stichten. Uit die tijd dateert de huidige Kloosterkerk (1420). ...

Grote - Sint-Jacobskerk

Bronnen geven aan dat al in de 13e eeuw een (waarschijnlijk houten) kerk op deze plaats stond. In 1335 spreken de bronnen van de grote kercke, wat duidt op een stenen gebouw. Tot aan de Beeldenstorm in 1566 was de kerk alleen in gebruik ...

Hofvijver

In tegenstelling tot wat de term vijver doet vermoeden, is de Hofvijver van oorsprong een natuurlijk duinmeer waarop de Haagse Beek (voorheen Duinbeek) en de tegenwoordig gedempte Bosbeek uit het Haagse Bos uitkwamen. De Beek doet dat heden...

Oude stadhuis

Het geld waarmee de bouw bekostigd werd was eigenlijk bedoeld om stadsmuren om Den Haag aan te leggen. Den Haag was een makkelijke prooi, aangezien het dorp geen muren of grachten bezat en derhalve niet te verdedigen was tegen vijanden: de ...